احیای برجام با اصولگرایان چه می کند؟

روزنامه آرمان امروز نوشت:زمزمه رسیدن به توافق «احیای برجام» در روزهای اخیر بلندتر از قبل شده است و در شرایطی قرار گرفته ایم که هر لحظه امکان دارد روز امضای توافقنامه جدید از سوی طرفین برجام اعلام شود. «احیای برجام» همانند روندی که پیش از سال ۲۰۱۵ برای رسیدن دولت «حسن روحانی» طی شد مخالفان و موافقانی به همراه داشت که این اختلافات به‌نوعی از دولتی به دولت دیگر منتقل شد. طیفی از اصولگرایان که آنها را «نواصولگرا» می‌خوانیم یکی از شاخصه‌های خود برای جدایی از جبهه گسترده اصولگرایان را همین مخالفت با برجام می‌دانند. این طیف سیاسی که عمدتا از «جبهه پایداری» هستند دلایلی مانند عدم اعتماد به غرب و دشمنی با آمریکا و انگلیس را مطرح می‌کنند و در روند «احیای برجام» که اتفاقا در دولت اصولگرای ابراهیم رییسی به پایان خود نزدیک می‌شود هم سعی کردند که هرکاری انجام دهند تا ایران در جواب خروج «دونالد ترامپ» از برجام این توافقنامه را آتش بزند.
در هفته‌های گذشته باتوجه به اینکه طرفین سیگنال‌هایی در مورد نزدیک بودن توافق مجدد در قالب برجام ارسال می کنند و سعی داشتند با حضور در مقابل خبرنگاران و دوربین‌های شبکه‎‌های خبری از «معقول» خواندن نظرات طرفین فضا را آماده کنند، نواصولگرایان اما در ایران آخرین تلاش‌های خود برای جلوگیری از احیای برجام را در دستور کار داشتند. برخی از چهره‌های جریان نواصولگرایی در مجلس شورای اسلامی بعد از تذکرات سریالی به دولت و تیم مذاکره کننده اعلام کردند که هرآنچه در قالب برجام به امضا می‌رسد باید به تصویب نمایندگان مجلس شورای اسلامی هم برسد.  «علیرضا سلیمی»، عضو هیات رییسه مجلس شورای اسلامی روز سه‌شنبه ۲۵ مرداد در تذکری شفاهی در جریان بررسی گزارش کمیسیون عمران در مورد «ریزش ساختمان متروپل آبادان» گفت: «با توجه به گزارش‌های رسیده تغییراتی در برجام صورت گرفته است. با توجه به اصول متعدد قانون باید این مفاد در مجلس شورای اسلامی تصویب شود. نمایندگان که در جریان مفاد توافق نیستند اما هرچه هست باید در مجلس به تصویب برسد.»
«محمود نبویان»، نماینده اصولگرا و عضو جبهه پایداری هم پیش از این در تذکری از عدم‌رعایت نکاتی از مصوبه مجلس در توافق احیای برجام، انتقاد کرد و گفت: «در توافقی که احتمالا در چند روز آینده رخ می‌دهد، آنچه مطلوب نمایندگان است، وجود ندارد. درباره کانورشن، یعنی تبدیل ارز تعهد نداده‌‌‌اند که انجام می‌شود یعنی وقتی نفت می‌‌‌فروشیم معلوم نیست درآمد ارزی آن را بتوانیم به دست بیاوریم.
اعتراض نمایندگان مجلس کار را به جایی کشاند که تنها دو روز بعد از تذکر سلیمی، چهره‌هایی چون علی شمخانی ، دبیر شورای امنیت ملی، امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه، علی باقری، رییس تیم مذاکره‌کننده و محمد اسلامی، رییس سازمان انرژی اتمی در جلسه‌ای غیر علنی به مجلس بروند. هرچند جزییاتی از این جلسه منتشر نشده است ولی واکنش‌های رسانه‌ها و چهره‌های نواصولگرایی نشان می‌دهد که آنها از توضیحات این تیم قانع شده‌اند و احیای برجام نیازی به‌تصویب نمایندگان مجلس ندارد.
حالا فرض را بر این بگیریم که در روزهای آینده توافقی موسوم به «احیای برجام» به امضا برسد ولی این دلیل نمی‌شود که بخواهیم انتقادات ادامه‌دار طیف نواصولگرا را در مورد برجام تمام شده بدانیم. در جریان تبلیغات انتخاباتی ریاست جمهوری سال ۱۴۰۰ دیدیم که «سعید جلیلی» به‌عنوان کاندیدای مورد حمایت این جریان از دولت سایه‌ای حرف زد که در طول سال‌های ریاست جمهوری حسن روحانی فعالیت‌های تحقیقاتی و پژوهشی انجام داده است و به‌نظر این تیم همچنان به فعالیت‌های خود ادامه خواهند داد. این بدان معنا نیست که این جریان در ادامه به منتقد دولت تبدیل خواهند شد ولی باید بگوییم که این جریان در ادامه از تاثیری که بر روند احیای برجام داشت است صحبت‌های بسیاری را به میان خواهند‌آورد.
نباید فراموش کنیم که جریان نواصولگرایی هرگز شعارهای ضد غرب خود را رها نخواهد کرد و شاید با وجود احیای برجام این شعارها با تغییراتی تندتر هم بشود آن هم با وجود اینکه حالا اروپایی‌ها برای گرم کردن خانه‌های خود در زمستان به سوخت ایران نیاز دارند. موضع گیری که سبب می شود تا اختلاف در میان طیف های اصولگرا ایجاد شود. اختلاف نظری که به نظر می رسد مربوط به سال های قبل است. اواخر سال ۹۸ بود که یاسرجبرائیلی، از فعالان اصولگرا و از اعضای کمیته داوران انتخاب نامزدهای نهایی در اظهارنظری از حضور حامیان اصولگرای برجام در فهرست انتخاباتی انتقاد کرد. توییت او گرچه حذف شد اما دیگر هم‌فکرهای او ضمن تصدیق موضع او تاکیدکردند که موافقان برجام را نباید در فهرست اصولگرایان راه داد. در این میان برخی تحلیلگران بر این باور بودند که مواضع منطقی اصولگرایان میانه رو درباره مسائل کشور قربانی رادیکال‌های جوان می شود. جوانانی که بیشتر نزدیک به جریان پایداری هستند که مهم ترین گروه مخالف برجام در کشور است.
در این میان چهره های مهم اصولگرایی نظیر محمدباقر قالیباف گرچه در آن روزها به سبب مخالفت با دولت از اساس با همه چیز مخالف بود اما در روزهای نه چندان دور از موافقان برجام بود. محمدباقر قالیباف شهردار پیشین تهران در آبان ‌ماه ۹۴ ضمن قدردانی از زحمات محمدجواد ظریف برجام را موفقیت بزرگی توصیف کرده بود. او که مواضعش تقریبا منطبق با جمعیت پیشرفت و عدالت ایران اسلامی است در مهر ۹۵ هم مذاکره را نوعی مبارزه دانسته و بار دیگر از برجام حمایت کرد. قالیباف در اردیبهشت ۹۶ و در بحبوحه رقابت‌های انتخاباتی هم تاکید کرده بود که من هم از برجام پاسداری می‌کنم و هر دولتی غیر از دولت روحانی نیز همین مسیر را می‌رفت. در این میان برخی جریان های اصولگرا نیز بودند که نگاهی میانه به برجام داشته و تاکید دارند که اصل مراوده با جهان خوشایند است اما نباید خیلی دل به برجام بست. مهم ترین جریان های اصولگرا که چنین باوری دارند، حزب موتلفه و جبهه ایستادگی ایران اسلامی نزدیک به محسن رضایی است. وی که این روزها در دولت سیزدهم نقش آفرینی می کند مشخصا مخالفتی با برجام ندارد اما بیش از این نیز همواره نگاهی میانه به برجام داشته است. نگاهی که در میان اعضای حزب موتلفه اسلامی نیز وجود دارد. دبیرکل حزب موتلفه اسلامی تاکید کرد که آمریکا و اروپا به تعهدات خود عمل نکردند اما ما با تمام قدرت به تعهدات خود عمل کردیم. وی با بیان اینکه برجام یک رویداد پایان یافته است، اذعان کرده است که مدیریت کشور بسته به وجود برجام نیست اما اگر اجرایی شود بسیاری از مشکلات حل می شود. بادامچیان اضافه کرد که بازگشت آمریکا به برجام بستگی به سیاست های خودشان دارد. اگر آمریکا از پافشاری خود دست بکشد و حق و حقوق ایران را بپردازد، برجام دوباره برقرار می شود و اگر نپردازد هم مشکلی در کشور ما وجود نخواهد داشت. در این میان نباید فراموش کرد که جریان های مهمی از اصولگرایان نیز غالبا موافق برجام هستند که از جمله آن ها می توان به ائتلاف آبادگران ایران اسلامی، جریان نزدیک به محمود احمدی نژاد و جامعه روحانیت مبارز اشاره کرد.
دبیرکل حزب آبادگران ایران اسلامی در خصوص برجام عنوان کرده است که دولت ایران قصد ندارد شرط جدیدی خارج از توافق قبلی از آمریکایی‌ها بپذیرد و تیم مذاکره کننده ایران به شکل منطقی و براساس خواست رهبر انقلاب اسلامی و مردم برجام را دنبال خواهد کرد.
بیادی، خواسته ایران را رفع کامل همه تحریم‌ها از سوی غرب ارزیابی کرد و گفته است که دولت رییسی از همان ابتدا سعی کرده زندگی و معیشت مردم را با نتیجه این مذاکرات گره نزند ولی متاسفانه باندهای متصل به قدرت و ثروت با لطایف‌الحیلی همچنان درپی عدم موفقیت در مذاکرات هسته‌ای هستند. جامعه روحانیت مبارز نیز به عنوان یکی از اصلی ترین جریان‌های زیرمجموعه اصولگرایان نظرات مثبتی نسبت به مذاکرات دارد هرچند در این میان برخی چهره های آن نظیر آیت الله موحدی کرمانی نظراتی نسبتا متفاوت دارند. در همین راستا حجت‌الاسلام سید ابوالحسن نواب، عضو جامعه روحانیت مبارز با اشاره به تحرکات اخیر مخالفان دولت به بهانه برجام و توافق هسته‌ای، اظهار کرد که برجام معجزه تاریخ نیست اما خدمتی بود که آقای روحانی و دولت ایشان به مردم انجام داد. مصطفی پورمحمدی، دبیر کل جامعه روحانیت مبارز نیز در خصوص برجام گفته است که لطف کار در این بود که داستان برجام با حفظ کرامت، اقتدار و حفظ جایگاه بین المللی و حفظ وحدت و انسجام ملی به نتیجه رسید و موضوعی که در افکار عمومی جهانی می‌توانست عامل فشار و تهدید ما باشد با کمترین آسیب از آنان گرفته شد. آن چه از مجموع این اظهارنظرها و موضع گیری ها می توان نتیجه گرفت این است که با وجود این که امروز یک دولت و مجلس اصولگرا در راس امور کشور قرار گرفته است اما باز هم اصولگرایان نگاهی واحد و مثبت نسبت به مذاکرات ندارند و احیای برجام بار دیگر می تواند به چالشی میان اصولگرایان بدل شود تا جایی که دامنه وسیعی از برنامه‌های گفت‌وگومحور با موضوع نفی برجام و با محوریت انتقاد از مذاکره‌کنندگان دولت قبلی نیز در رسانه ها پخش شده است. حضور چهره‌هایی همچون محمدجواد لاریجانی و سید محمود نبویان در برنامه‌های سیما و ترویج این دیدگاه که احیای برجام هیچ کمکی به کشور نمی‌کند و اقتصاد ایران به دلیل امضای برجام است که با مشکلات عدیده‌ای مواجه شده، بخشی از تلاش‌هایی است که صداوسیما این روزها و هفته‌ها برای نفی برجام در دستور کار قرار داده است اما تلاش‌های این رسانه به همین برنامه‌های تولیدشده در رسانه ملی ختم نمی‌شود.
جبهه پایداری به عنوان جدی ترین مخالف برجام در فضای شبکه‌های اجتماعی نیز تلاش می‌کند تا هر آنچه در توان دارند، برای عدم احیای برجام انجام دهند و هرگاه که عنوان می شود هنوز توافق حاصل نشده، بر طبل خروج از npt می کوبند؛ اتفاقی که کشور را به سمت ورطه ای بزرگ سوق می دهد. اتفاقی که مشخصا با توجه به مواضع متعدد در اردوگاه اصولگرایان بعید به نظر می رسد و امروز صرفا یک طیف خاص در اصولگرایان چنین باوری دارند. اتفاقی که به نظر می رسد با احیای برجام و با توجه به این که مخالفت با برجام به یک اصل در میان آن ها تبدیل شده، منجر به ریزش و جدایی برخی چهره های اصولگرا از این جریان شود و فضای سیاسی کشور، دستخوش تحولات گسترده‌ای شود.