واگذاری توریسم به رقبای منطقه!

در بزرگ‌ترین نمایشگاه بین‌المللی گردشگری جهان تنها یک نماینده از ایران حضور داشت که این امر را می‌توان ناشی از عدم حمایت متولیان گردشگری از بخش‌خصوصی دانست که در واقع به واگذاری توریسم به رقبای منطقه‌ای تبدیل شده است.

طبق اعلام سایت رسمی نمایشگاه بین‌المللی فیتور اسپانیا تنها یک شرکت ایرانی در این نمایشگاه با غرفه‌داری در سالن خاورمیانه به معرفی ایران پرداخت. نمایشگاه فیتور اسپانیا یکی از نمایشگاه‌های برتر بین‌المللی گردشگری دنیاست که به دلیل همه گیری کرونا با تاخیر در تاریخ ۱۹ مه ‌مصادف با ۲۹ اردیبهشت برگزار شد. سجاد شالیکار فعال گردشگری و مدیرعامل شرکت رادسفر در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» به بررسی جایگاه و سهم بخش گردشگری ایران و نقش متولی گردشگری در حمایت بخش‌خصوصی در نمایشگاه‌های بین‌المللی پرداخت.

حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی یکی از ابزارهای معرفی ایران و توسعه بازارهای هدف بین‌المللی است که از گذشته همواره یکی از چالش‌های بازاریابی گردشگری ایران بوده و صرفا چالش دوران بحران کرونا نیست. همیشه سوال اول درخصوص شرکت در نمایشگاه‌ها این خواهد بود که کدام نمایشگاه‌های خارجی باید در اولویت باشند؟ زیرا صرف شرکت در نمایشگاه باعث رشد بازار نخواهد شد و انتخاب درست و سیاستگذاری بازاریابی پیوسته و مداوم در یک بازار باعث افزایش سهم کشور ما از آن بازار خواهد بود. شرکت‌های بخش‌خصوصی مختار هستند براساس سیاست‌های بازاریابی و منافع حاصل از آن راسا اقدام به شرکت در هر نمایشگاهی کنند اما سیاستگذاران باید ابتدا اولویت‌های کشور در جذب گردشگر از بازارهای هدف را مشخص کرده و با ارائه مشوق‌های لازم بخش‌خصوصی را جهت شرکت در نمایشگاه‌ها و بازارهای موردنظر ترغیب کنند.

اما پاشنه آشیل متولی گردشگری برای سیاستگذاری نمایشگاه‌های خارجی در چند دهه اخیر عدم ثبات در انتخاب مجری نمایشگاه بوده است که گاه ۲ تا ۳ ماه قبل از نمایشگاه هم مشخص نبود چه کسی مجری نمایشگاه خواهد بود و بخش‌خصوصی سرگردان و غیرمتمرکز شدند. ساختار و نحوه حضور در نمایشگاه‌های خارجی نیز در چند دهه اخیر مغایر با اصل توسعه و آینده نگری بوده است زیرا برخلاف تصورات اولا نمایشگاه تنها محل حضور تورگردانان و دفاتر خدمات مسافرتی نیست و تنوع ترکیب شرکت‌کنندگان در سالن ایران مسلما تصویر بهتری از ظرفیت‌ها و محصولات گردشگری، فرهنگی و فناوری موجود خواهد داشت و ثانیا حضور در نمایشگاه‌ها برای کسب و تقویت بازار هدف در آینده است.

بخش متولی گردشگری در ایران در دولت‌های گوناگون قائل به اصل گذشته محوری و حفظ وضع موجود بوده است وبا مرور ساده لیست شرکت‌کنندگان در پاویون ایران در ۲۰ سال اخیر نمایانگر حضور ثابت تعداد ۳۰ تا ۴۰ شرکت ایرانی با درصد تغییرات پایین هستیم و ماحصل حضور ایران در نمایشگاه‌های شاخص بین‌المللی در ۲۰ سال اخیر نه افزایش چشمگیر و قابل ملاحظه گردشگران آن کشورها و نه تغییر در سبک شرکت در نمایشگاه‌ها بوده است و نه حتی ظرفیت‌سازی برای حضور و تربیت تورگردانان و شرکت‌های جدید در آن بازارها. بنابراین آنچه دولت باید در سال‌های آینده بداند این است که وظیفه حاکمیت تشویق و حمایت کسب‌وکارهای نوپا و فراهم کردن زمینه رشد آنان در بازارها است نه مخفی شدن پشت وضع موجود تعدادی از کسب‌وکارهای قدیمی صنعت گردشگری ایران. دولت باید تعداد حدود ۲۰ تا ۵۰ میز ساده برای حضور کسب‌وکارهای نوپا در نمایشگاه‌ها تدارک ببیند و قبل از حضور در نمایشگاه‌ها نسبت به آموزش و آگاهی بخشی آنان مبادرت ورزد تا به فکر کادرسازی و افزایش ظرفیت بخش‌خصوصی برای سال‌های آینده باشد.

متولی گردشگری متضمن منافع و موفقیت‌های شرکت‌های قدیمی و بنیه‌دار نیست بلکه مشوق و حامی شکل‌گیری ظرفیت‌های جدید و نوپا در صنعت گردشگری است. اگر دوران کرونا را که آسیبش جهان شمول بوده است قاعده مستثنی بدانیم خواهیم دید که دولت‌ها در دو یا سه دهه اخیر پاویون رسمی ایران را با تعدادی تورگردان برگزار کرده‌اند و به تعبیری ضعف‌های خود در این حوزه را با مخفی شدن پشت بخش‌خصوصی پوشانده‌اند درحالی‌که سوال مهم اینجاست که دولت چه کمکی به شکوفایی استعدادهای جدید و حمایت کسب‌وکارهای نوپا برای حضور در آوردگاه‌های بین‌المللی کرده است؟ دولت‌های پیشین چه سهمی برای رسانه‌ها، شرکت‌های فناوری و دانش‌بنیان، کسب‌وکارهای خرد و محلی و هتل‌ها برای حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی مشخص کرده‌اند؟ مطمئنا اگر دوراندیش باشیم درهر نمایشگاهی کنار صاحبان تجربه و دانش تعدادی از کسب‌وکارهای نوپا برای مشارکت حمایت خواهیم کرد تا شاهد افزایش ظرفیت آینده و تقویت خلاقیت و نوآوری باشیم. به زبان ساده‌تر سیاستگذار حامی کسانی که قدرت مالی و فنی لازم برای حضور در عرصه بین‌المللی را ندارند نیست بلکه در پس سرمایه مادی و معنوی بخش‌خصوصی موجود و توانا مخفی شده است و این سیاست از سوی حاکمیت گردشگری در چند دهه اخیر مشهود بوده است و ریشه در این دولت و آن دولت نیز ندارد.

اکنون که به نقد و بررسی و پیشنهاد راهکارهای مفید برای شرکت در نمایشگاه‌ها پرداختیم بد نیست به همه‌گیری کرونا و اقدامات لازم زمان بحران نیز اشاره‌ای کنیم.

سجاد شالیکار از فعالان گردشگری ایران در جذب گردشگران خارجی با تاکید بر لزوم ارتباط مستمر با بازارهای بین‌المللی در دوره رکود حاصل از همه‌گیری کرونا خاطرنشان کرد؛ متاسفانه بسیاری از شرکت‌های گردشگری و سیاستگذاران تصور درستی از اقدامات و فعالیت‌های ایام بحران و رکود ندارند و این موجب تصاحب بازار ایران توسط مقاصد رقیب از جمله همسایگان خواهد شد. وی معتقد است بازاریابی یک سرمایه‌گذاری و فعالیت مستمر و پیوسته است که نتایج آن در آینده تبلور پیدا خواهد کرد. زمان رکود همه‌جانبه در صنعت گردشگری دنیا بهترین فرصت ایران برای اجرای تورهای آشناسازی از طریق صدور ویزای تجاری برای فعالان بین‌المللی گردشگری و شرکای تجاری تورگردانان، معرفی ایران از طریق شبکه‌های اجتماعی، برگزاری وبینارهای تخصصی و شناسایی نقاط ضعف و قوت برای ارتقای محصولات و خدمات گردشگری است.

سجاد شالیکار بر این باور است که وقتی در بحران و رکود حضور شایسته و مستمری داشته باشیم ضریب تاثیر‌گذاری در بازار چند ۱۰ برابر حضور در شرایط معمولی است و یکی از قوی‌ترین مزیت‌های رقابتی کسب‌وکارها تاب‌آوری در ایام بحران و ارتباط مستمر با همکاران و مشتریان است که باعث

قوت قلب و اطمینان بیشتر آنان برای همکاری‌های آینده است. بنابراین در غیاب برخی رقبای جهانی، منطقه‌ای و داخلی این حضور پیام روشنی به بازار و همکاران خواهد داد و آن آمادگی ایران برای میزبانی و ارائه خدمات با کیفیت به گردشگران خارجی است.

لازم به ذکر است ۵ هزار و ۴۵ شرکت بین‌المللی از ۵۷ کشور دنیا در نمایشگاه گردشگری فیتور اسپانیا به معرفی محصولات و تازه‌های گردشگری کشورهای خویش پرداختند.
منبع:دنیای اقتصاد