یک کارشناس مسایل بین‌الملل گفت: اگر برجام تا کنون اجرا نشده و مذاکرات بازگشت به نتیجه نرسیده ربطی به خواست دولت ندارد، این مساله به خاطر انتظاراتی است که ایران در بازگشت به برجام داشت و طرف آمریکایی نخواست یا نتوانست آنها را تامین کند، وگرنه ایران برای بازگشت به برجام آماده بود.

حسن بهشتی‌پور در گفت‌وگو با ایسنا درباره شروع هشتمین سال اجرای برجام در حالی که این توافق برای مدت طولانی است که اجرا نمی شود؟ گفت: برجام با همه مشکلاتی که در اجرا دارد، همچنان خودش را به طرف‌های توافق تحمیل می‌کند. درست است که تعهدات اروپا و آمریکا اجرا نشد یا بخشی از آنها اجرا شد و تعهدات ایران هم بعد از اردیبهشت ۹۸ به تدریج کم شد، اما این توافق به عنوان سند همکاری کشورها برای کمک به عدم اشاعه هسته‌ای پابرجاست و انتظار هر کدام از طرف‌ها هم احیای آن است اما به شکلی که خودشان می‌خواهند. هر  کدام از کشورها سعی دارند با اهرم‌هایی که در اختیار دارند، طرف مقابل را به تغییر رفتار یا دادن امتیاز بیشتر وادار کنند.

وی ادامه داد: واقعیت این است که برجام در حال حاضر در بدترین شرایط است و تا این حد تاکنون دچار مسایل متعدد نبوده است. با همه اینها هنوز نباید از برجام قطع امید کرد، معتقدم زمینه برای احیای آن فراهم است.

این کارشناس مسایل بین الملل درباره تاثیر مواضع تند مقامات آمریکایی در شش ماه گذشته مبنی بر اینکه برجام در  اولویت دیپلماسی آنها نیست؟ اظهار کرد: تمام این موضع گیری‌ها برای گرفتن امتیازات بیشتر نسبت به آن چیزی است که در برجام پیش بینی شده است. اینکه کدام طرف بیشتر کوتاه می آید یا امتیاز بیشتری می دهد قابل پیش‌بینی نیست، اما از مواضع آنها روشن است که انتظار دارند طرف ایرانی امتیاز دهد، این درحالی است که ایران هم منتظر است آمریکا علاوه بر اجرای تعهداتش، تضمین های لازم را بدهد.

بهشتی پور در پاسخ به اینکه دورنمایی برای بازگشت همه طرف ها به مذاکرات و ادامه مباحث در آینده نزدیک می بینید؟ گفت: همه چیز بستگی دارد به اینکه در مهار بحران اقتصادی و تحولات سیاسی ایران موفق شود یا خیر و اینکه طرف مقابل به ویژه آمریکا بیش از این در برابر خواست‌های ایران مقاومت می‌کند یا نه.

وی درباره تحلیل‌هایی مبتنی بر تغییر تیم مذاکره کننده و تاثیر آن بر روند کار خاطرنشان کرد: بعید می دانم دولت آقای رییسی در نتیجه کار تاثیری داشته باشد. این مساله و سیاست های کلی در سطح نظام مطرح است و به نظر همچنان سیاست مقاومت در برابر ۱+۴ و آمریکا در برجام به قوت خود باقی است. واقعیت این است که مذاکره‌کننده مجری سیاست‌هایی است که به او ابلاغ می‌شود. مذاکره کننده در طرح مساله و دفاع از منافع نقش تعیین کننده دارد اما اساس کار به تیم ربطی ندارد. تا وقتی هنجارهای بین‌المللی که تعریف کردیم، تغییر نکند، به نتیجه متفاوتی نمی‌رسیم. اگر در سال ۲۰۱۵ توافق شد برای این بود که هنجارهای بین المللی ایران و آمریکا و غرب به هم نزدیک شدند؛ هر چند توافق ناقص بود اما آنچه به دست آمد قابل دفاع و انطباق بود اما الان به نظر اصلا قابل انطباق با هم و حتی نزدیک به هم نیستند.

این کارشناس مسایل بین الملل مهم‌ترین مشکل و مانع بر سر راه احیای برجام در یک سال گذشته را انتظاراتی دانست که طرف ایرانی و آمریکایی در بازگشت به برجام داشتند و افزود: علاوه بر انتظارات، پیش‌بینی‌های غلط دو طرف هم مهم بود. ایران فکر می کرد به خاطر جنگ روسیه، نظام بین الملل به چالش کشیده می شود و نظام جدیدی شکل می گیرد و طرف‌های آمریکایی و اروپایی به خاطر بحران غذا و انرژی امتیاز بیشتری در مذاکرات به ایران می‌دهند و طرف‌های اروپایی و آمریکا هم فکر می‌کردند ایران به سمت تظاهرات و راهپیمایی کشیده شود می توانند در آن فضا امتیاز بیشتر بگیرند؛ اگر نگوییم غربی ها عامل اعتراضات و اغتشاشات در ایران بودند اما به طور جدی فکر کردند که دست از مذاکرات بکشند و ببیند چه می‌شود و این پیش بینی هم اشتباه بود. دیدیم که نتیجه نگرفتند.

بهشتی‌پور با تاکید بر این که “برجام در کماست” گفت: معتقدم هنوز دو طرف اصلی توافق و نیز دیگر طرف ها در بازگشت به برجام منافع دارند و باید تلاش شود که برجام از کما خارج شود.

وی مواضع مقامات ارشد آمریکا درباره مرگ برجام را نوعی “بازارگرمی” دانست و گفت: این مواضع برای این است که طرف مقابل را به تکاپو اندازند تا فرصت را از دست ندهد. اما معتقدم برجام با همه مشکلاتی که دارد چون نیاز همه طرف هاست، زنده و ساری و جاری است. شاید برخی بگویند با هممه اینها بودن و نبودنش چه خاصیتی دارد؟ من می گویم، یک متن توافق شده است برای شروع کار بهتر از این است که هیچ متنی در کار نباشد. هر وقت قرار باشد دوباره از سر گرفته شود، مبنا برجام خواهد بود. این حرف ها که گفته می شود، برجام مرده است وجاهتی ندارد. دیدید که همین برجام دو بار آمریکا را در شورای امنیت در انزوای کامل قرار داد، اگر برجام مرده بود که این نتیجه را نداشت.

این کارشناس مسایل بین الملل درباره تهدید مکانیسم ماشه یا ارجاع دوباره پرونده ایران به شورای امنیت تصریح کرد: فعال کردن مکانیسم ماشه موضوعی نیست که صرفا برای ایران خطرناک باشد. طرف مقابل هم از فعال شدن این مکانیسم ضرر می‌کند. اگر ضرر نمی کردند چه دلیلی داشت مقابل آمریکا در شورای امنیت بایستند؟ آنها می‌دانند که چقدر وجود این توافق مهم است. به علاوه ایران رسما اعلام کرده که اگر مکانیسم ماشه فعال شود ایران هم واکنش متقابلش بیرون آمدن از ان پی تی خواهد بود و این به مراتب مساله را پیچیده‌تر می‌کند. درست است این مکانیسم به نفع ایران نیست اما ایران هم دست و پا بسته نیست.

بهشتی پور در پاسخ به اینکه برخی بر این نظرند که بعید است مذاکرات تا پایان دولت آقای رئیسی از سر گرفته شود با تاکید بر اینکه عقل و خرد می‌گوید مذاکرات باید از سر گرفته شود گفت: کسانی که این حرف را می زنند، همان‌هایی هستند که می‌گویند مذاکرات برجام در دولت آقای رئیسی برای خالی نبودن عریضه انجام گرفت وگرنه اصلا این دولت نمی‌خواست این مذاکرات را ادامه دهد، اما من این را باور ندارم، برجام محصول جمهوری اسلامی ایران است و ربطی به دولت‌ها ندارد، اگر اجرا نشده به خاطر انتظاراتی است که ایران در بازگشت به برجام داشت و طرف آمریکایی نتوانست آنها را تامین کند وگرنه ایران برای بازگشت به برجام آماده بود.

محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه وقت کشورمان و فدریکا موگرینی، مسئول وقت سیاست خارجی اتحادیه اروپا در تاریخ ۲۷ دی ماه ۱۳۹۴ با قرائت بیانیه‌ای مشترک، به‌صورت رسمی آغاز «روز اجرای» برجام را اعلام کردند.