مطالبه مردم است

آرمان شرق-گروه جامعه:براساس قانون هوای پاک، ۱۶ سازمان مسئولیت کاهش آلودگی هوا را برعهده دارند. گرچه تقریبا هیچ کدام از آنها به وظایف تعریف شده برایشان در این قانون عمل نمی کنند. به همین خاطر ۸ ماه قبل رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس طی نامه‌ای به قوه قضائیه، خواستار برخورد با نهادهایی که در مورد اجرای این قانون ترک فعل داشته‌اند، شد، اما هنوز قوه قضائیه هیچ واکنشی به این نامه نشان نداده است.

روز کدام هوای پاک‌؟ / «هوای پاک» مطالبه مردم است

«هوای پاک» مطالبه مردم است

بهروز دهزاد
آلودگی هوا مساله پیچیده‌ای است که ناشی از عملکرد چند عامل مهم است که اگر نادیده گرفته شود، به طور حتم این آلودگی هوا به وجود می‌آید. با توجه به اینکه عوامل ایجاد کننده آلودگی شناخته شده است، دولت‌های حال و گذشته هیچ نوع عملکرد مثبتی در خصوص حل معضل آلودگی هوا نداشته‌اند که این خود زمینه ساز افزایش آلودگی هوا شده است.
طبق آمار منتشر شده بخش قابل توجهی از مرگ و میر افراد تنها ناشی از آلودگی شدید هوای کلانشهرها است. به طور حتم یکی از مهم‌ترین دلایل اجرایی نشدن طرح‌های مقابله با آلودگی هوا مسائل اقتصادی است، چرا که برای انجام برنامه‌های لازم یا حتی ثابت نگهداشتن سطح آلودگی هوا چند اقدام موثر نیاز است که در برخی از موارد این طرح‌ها در تضاد با منافع برخی از افراد و سازمان ها به خطر می‌افتد.
حیات برخی از مشاغلی که به صورت مستقیم از آلودگی هوا سودهای سرشار می‌برند، به خطر خواهد افتاد که البته این مهم نه تنها در کشور بلکه در بسیاری از کشورهای دنیا نیز این مقاومت‌ها در مقابل مبارزه با آلودگی هوا وجود دارد. مبارزه با آلودگی شهر تهران کار نشدنی نیست، ما الگوهای مناسبی را در این باره داریم که در شهرهای بزرگ با موفقیت به مرحله اجرا در آمده است، به گونه‌ای که منجر به پاکسازی بسیاری از شهرها نیز شده است. به عنوان مثال یکی از راه‌های موثر جلوگیری هر چه بیشتر هوای شهرها استفاده از فیلترها کاتالیزور شده است که به لوله اگزوز خودروها متصل می‌شود که این خود می‌تواند باعث کاهش آلودگی هوا شود.
در ایــران میــزان انتشــار آلاینـده‌هـای هـوا در شـهرهایی ماننـد اهـواز، تهـران، اصــفهان، اراک و مشــهد در بیشــتر ســال در ســطح خطرنـاک قـرار دارد که البته بخـش حمـل و نقـل و صـنعت بـه ترتیـب مهـمتـرین بخـش‌هـای آلودکننـده هـــوا هســـتند.

در رابطـــه بـــا آلــودگی هــوا یــک طــرف دولــت قــرار دارد. از طــرف دیگــر مــردم که بــرای رســیدن بــه یــک تعامــل مشترک بـین مـردم و دولـت بایـد رفتـار و ترجیحـات هــر یــک از طــرفین شــناخته شــده و مــورد ارزیــابی قــرار گیــرد، ترجیحــات و وظــایف دولــت در قالــب قانون به نظام اجرایـی ابـلاغ مـی شـود و دولـت نمی‌تواند خـارج از قـانون عمـل کنـد.
یکی از مهمترین و اصولی‌ترین راهکارهای کاهش آلودگی هوا در کلان شهرها توسعه حمل و نقل عمومی است، اما در این بخش دولت‌های مختلف نتوانسته‌اند، به طور جدی از این امر حمایت کنند.

روز کدام هوای پاک‌؟

آرمان امروز – حمیدرضا خالدی: با وجودی‌که قانون هوای پاک سال ۹۶ تصویب شد، اما هنوز بسیاری از بندهای آن اجرایی نشده است و موارد ذکر شده در آن بیشتر در حد نوشته روی کاغذ باقی مانده‌اند. مساله‌ای که به اعتقاد کارشناسان ریشه در دیدگاه مسئولان دولتی به اجرای این قانون و نادیده گرفته شدن نقش مردم و تشکل های مردمی در آن دارد. قانون هوای پاک بر اساس ۳۴ ماده خود دستگاه‌های مختلف اجرایی در کشور ازجمله وزارت کشور، وزارت نفت، وزارت نیرو، نیروی انتظامی، شهرداری، صدا و سیما و.. را مکلف کرده است که هر یک به‌ تناسب وظایف خود، اقداماتی را برای کنترل آلودگی هوا در کشور اجرایی کنند.
قانون هوای پاک از سال ۹۶ جایگزین قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا شد. در این قانون حدود ۱۷۶ «تکلیف‌دستگاه» احصا شده است. تکلیف دستگاه یعنی موضوعی مانند نوسازی حمل و نقل عمومی متوجه چندین دستگاه است که این موارد احصا است.
در این قانون متولی اصلی اجرای بندهای آن‌، سازمان حفاظت محیط زیست ناظر بر حسن اجرای این قانون است. در همین راستا در جلسه رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با رئیس قوه قضائیه سازمان محیط زیست مکلف شد در راستای قانون اجرای هوای پاک مستندات خود را در اختیار سازمان بازرسی قرار دهد. در پی این موضوع نشست‌هایی با کلیه دستگاه‌ها و مدیران قبلی و جدید درباره عملکرد و برنامه‌ها برگزار شده است.
مهمترین تکالیف یک قانون قدیمی
مهمترین تکالیف اصلی قانون هوای پاک به گفته کارشناسان را می توان در چند بخش خلاصه کرد؛ در وهله اول اسقاط وسایل نقلیه فرسوده که حدود ۱۰.۹ درصد، استانداردسازی سوخت مصرفی وسایل نقلیه حدود ۱۰.۸ درصد‌، بهینه‌سازی مصرف سوخت خانگی و صنایع ۱۰.۵درصد‌، توسعه و نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی ۹.۲ درصد، تامین مالی و ارزیابی عملکرد مبتنی بر بودجه ۷.۲ درصد و تجهیز نیروگاه‌ها به سیستم‌های کنترلی ۷.۲ درصد، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر ۶.۱ درصد و استانداردسازی سوخت مصرفی نیروگاه‌ها ۵.۹ درصد سهم در آلودگی هوا داشته‌اند.‍
وقتی که دولت پاسخگو نیست!
حالا در چنین شرایطی هر ساله در روز ۲۹ دی متولیان امر، همچنان در رسانه ها صحبت از ضرورت اجرای قانون هوای پاک و لزوم اجرای وظایف محوله بر دوش سازمان‌ها و نهادهایی که در این قانون به آنها اشاره شده، می‌کنند!
رئیس کمیته محیط زیست در کرسی سلامت اجتماعی یونسکو‌، با اشاره به اینکه پاشنه آشیل دولت و مدیران ارشد کشور در مورد بحث‌های زیست محیطی و از جمله هوای پاک، احساس عدم نیاز به استفاده از پتانسیل‌ها و تشکل های مردمی است، می‌گوید: «تا زمانیکه دولت به این درک نرسد که بدون مشارکت بخش های مردمی قادر به حل مشکلات زیست محیطی و کاهش آلودگی هوا نیست، نمی‌توان امیدی به رفع آلودگی های هوا داشت.» محمد درویش، در گفت و گو با «آرمان امروز»، در تشریح مهمترین نقاط ضعف دولت در پیگیری مباحث زیست محیطی‌، از جمله قانون هوای پاک می‌افزاید: «مشکل اصلی از جایی آب می خورد که به نظر می رسد دولت به این نتیجه رسیده که ارتباطش با مردم و تشکل‌های مردمی را روز به روز کمتر و کمتر کند. به عنوان مثال هر سال در روز هوای پاک، شاهد اجرای برنامه متنوعی مانند پیاده روی‌های گروهی یا دوچرخه سواری و…. با حضور شهردار یا معاون وزیر کشور وسایر مسولان بودیم، اما امسال دریغ از برگزاری حتی یک برنامه! این نشان می‌دهد دولت احساس نیازی نمی‌کند که برای کاهش آلودگی هوا باید کاری بکند و در این مسیر از وجود تشکل‌های مردمی هم استفاده کند! در واقع دولت نیازی نمی‌بیند که در مورد مسایل زیست محیطی بخواهد به مردم و افکار عمومی پاسخگو باشد.
این فعال محیط زیستی با انتقاد از اینکه مسئولان همه تقصیرها را به گردن کمبود بودجه می گذارند، گفت: «مهمترین بهانه دولت برای تعلل در اجرای طرح‌های زیست محیطی و طرح‌های مرتبط با کاهش به آلودگی هوا نداشتن بودجه است. درحالی‌که به نظر می رسد اتفاقا دولت اصلا مشکل بودجه‌ای نداشته باشد کمااینکه می خواهد پروژه انتقال آب از خلیج فارس و دریای خزر را با ۳۰۰ هزار میلیارد تومان اجرا کند یا در بودجه سال آینده ۴۰۰ پروژه تعریف شده که ارزیابی زیست محیطی ندارد و بودجه پیش بینی شده کل آن بیش از ۲۰۰ هزار میلیارد تومان است. اینها نشان می دهد که دولت مشکل مالی ندارد بلکه مشکل اصلی این است که شاید دولت سرمایه‌های اصلی خودش یعنی مردم را فراموش کرده باشد.
نادیده گرفتن اصل ۵۰ قانون اساسی
رئیس کمیته محیط زیست در کرسی سلامت اجتماعی یونسکو همچنین در نقد عقیم ماندن قانون هوای پاک نیز معتقد است: همانطور که می‌دانید براساس قانون هوای پاک، ۱۶ سازمان مسئولیت کاهش آلودگی هوا را برعهده دارند. گرچه تقریبا هیچ کدام از آنها به وظایف تعریف شده برایشان در این قانون عمل نمی کنند. به همین خاطر ۸ ماه قبل رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس طی نامه‌ای به قوه قضائیه، خواستار برخورد با نهادهایی که در مورد اجرای این قانون ترک فعل داشته‌اند، شد، اما به گفته سمیه رفیعی، هنوز قوه قضائیه هیچ واکنشی به این نامه نشان نداده است.» وی با تاکید براینکه بهترین راهکار برای مدیریت مسائل زیست محیطی تشکیل یک اتاق فکر از فعالان این حوزه است، می‌افزاید: «در این اتاق فکر می‌توان همه نگاه‌های موجود در حوزه محیط زیست را دور هم جمع کرد و برای مشکلات زیست محیطی از جمله آلودگی هوا، به‌دنبال راه حل بود، وگرنه باید منتظر ادامه این رویه و تخریب محیط زیست به انحا مختلف باشیم. این در حالی است که براساس اصل ۵۰ قانون اساسی، حفظ محیط زیست لازمه بقای جامعه و سلامت مردم است. بنابراین نمی توان به بهانه «توسعه» های موقت، محیط زیست که لازمه رشد و توسعه کشور است را نادیده گرفت و به آن پشت کرد.