دیپلماسی منطقه‌ای ایران و ضعف در همراه سازی همسایگان

آرمان امروز- رضا پورحسین: مسیر صحیح دیپلماتیک که در دولت گذشته به شکلی سنجیده و با اتفاق نظر سران جمهوری اسلامی ایران در دستور کار قرار گرفته بود نتایج مثبت بسیار ملموسی در حوزه های سیاسی و اقتصادی داشت. روندی که با روی کار آمدن دونالد ترامپ خدشه دار شد اما این فرصت در اواخر دولت روحانی باز هم وجود داشت تا آن مسیر معقولانه طی شود اما از دست رفتن فرصت کار را بار دیگر به جایی رساند تا بار دیگر هیچ دوستی در عرصه بین الملل نداشته باشیم و عملا تمامی جهان در مقابل ایران قرارگیرد.

مهدی ذاکریان، استاد روابط بین الملل در خصوص علل این اتفاق و راه برون رفت از آن می گوید: نظریه ای در روابط بین الملل به نام سازه انگاری که بر اساس آن سه عنصر دانش، منابع مادی و عملکرد دولت ها بسیار اهمیت دارند. بر همین اساس اگر این انگیزه وجود دارد تا در نظام بین الملل عملکرد موفقی داشت باید مبتنی بر یک دانش مشترک به این معنا که در زمانه ای که جهان در حال پیشرفت است، کشور نیز باید در همان مسیر حرکت کند.

وی افزود: در این مسیر باید منابع مالی مورد نیاز نیز فراهم شود تا کشور با اتکا به آن پیشرفت کند. از سوی دیگر عملکرد دولت ها نباید در عرصه بین المللی چالش آفرین و محل نزاع باشد. زمانی که این عناصر را بخواهیم با وضعیت امروز ایران تطبیق دهیم، مشاهده می شود که ایران در بسیاری از زمینه ها در حوزه دانش مشترک هم گام با جهان نیست. ایران در حوزه دانش تخصصی در عرصه جهانی جایگاه خوبی ندارد. شاید تعداد مقالات و کتاب ها در ایران قابل توجه و زیاد باشد یا در حوزه دانش های نانو و موشکی جز سرآمدان باشد اما در سایر حوزه ها نظیر اقتصاد، صنعت و گردشگری با مشکلات بسیاری مواجه هستیم.

ذاکریان ادامه داد: ایران از منابع مادی خوبی برخوردار است اما به علت نپذیرفتن هنجارهای بین المللی در حوزه پولی و بانکی مانند fatf با محدودیت جدی مواجه شده است. از سوی دیگر ایران با بسیاری از بازیگران جهانی نیز دچار چالش است و همین امر سبب می شود ایران با وجود داشتن توانایی برای داشتن جایگه خوب در عرصه بین الملل، عملکرد ضعیفی داشته باشد و در تنگنا قرار گیرد.

این استاد روابط بین الملل تصریح کرد: امروز ایران نتوانسته خود را با هنجارهای موجود در عرصه بین الملل تطبیق دهد و علاوه بر این نتوانسته به گونه ای عمل کند که هنجارهایش در عرصه بین المللی مورد پذیرش قرار گیرد. نپذیرفتن هنجارهای بین المللی از سوی ایران و نپذیرفتن هنجارهای ایران از سوی سایر کشورها کار را به اینجا کشانده است.

وی افزود: این دو اتفاق سبب شده تا عملکرد ایران در عرصه بین الملل مطلوب نباشد. این در حالی است که چین، روسیه، هندوستان و سیار کشورهای جهان توانسته اند در این عرصه موفقیت هایی داشته باشند و تا حدود زیادی جایگاه خود را در جهان تثبیت کنند. ایران آن جایگاه را ندارد تا جهان بر اساس آن بگوید در زمینه هایی با ایان تعامل می کند. امروز آن چه بوده نیز در حال از دست رفتن است و تعامل ایران با جهان هر روز کم تر می شود.

ذاکریان خاطرنشان کرد: این که ایران نتوانسته سایر کشورها را با خود همراه کند کار را سخت تر کرده است. خیلی از کشورها هستند که هنجارهای منطقه ای و بین المللی را نپذیرفته اند اما توانسته اند که سایر کشورها را با خود همراه کرده و هنجارهای خود را برای آن ها نهادینه کنند. امری که ایران موفق به انجام آن نشده است. ایران در این مقطع زمانی چاره ای جز این ندارد که هنجارهای خود را متناسب با عرصه جهانی به روز کند اگر می خواهد از وضعیت موجود خارج شود.

این استاد روابط بین الملل با اشاره به جایگاه ایران در این مقطع زمانی اظهار کرد: زمانی که ایران برخی هنجارهای بین المللی را قبول ندارد باید تلاش کند تا هنجارهایش برای سایر کشورها جذابیت داشته باشند تا از چالش موجود خارج شود. انزوا و تنهایی در عرصه منطقه ای و بین الملل زمانی حاصل می شود که با هنجارهای منطقه ای و بین المللی همراه نشویم و دیگران را نیز به نظرات خود نزدیک نکنیم که ایران دقیقا در این وضعیت قرار دارد و همین امر سبب شده تا در منطقه و جهان همراهی نداشته باشد.