با این شرایط نمی‌توانیم در خصوص بنزین مثل قیمت دلار به جامعه شوک وارد کنیم/منفعت اقتصادی قاچاق بالا رفته است/سیستم کارت سوخت‌ها در مرحله اول ایراد داشت و قابل هک بود/فرصت آزادسازی قیمت بنزین را از دست دادیم

آرمان شرق-جواد مرشدی:سال های سال است که با پدیده قاچاق سوخت در کشور مواجه ایم ،نسخه هایی هم در این مدت تجویز شده چه سخت افزاری و چه نرم افزاری اما هیچ کدام راهگشا نبوده و نتوانسته ریشه این شکل از قاچاق را در کشور بخشکاند.سال جاری که دیگر بدتر ،با افزایش قیمت دلار  قاچاق سود آور تر شده.ادعا می کنند که قیمت سوخت در کشور کمتر از قیمت های جهانی و منطقه است اما شاید کمتر کسی میزان درآمد مردم را با درآمد همان کشور ها مقایسه کند .اگر قیمت حامل های انرژی افزایش یابد به ازای آن برای جبران کمبود درآمد ها چه تدبیری باید اندیشده شود و دولت نیازمند چه راهکار هایی است . در دولت نهم کارت سوخت را تجربه کردیم ،آن هم برای  کاهش قاچاق و بهینه سازی مصرف ،طرحی که اگر چه در ابتدا بد نبود اما به زودی رنگ و بوی خود را از دست داد و همه چیز به روز اول بازگشت.کارت های سوخت چند سال بعد به وادی فراموشی سپرده شدند اما پمپ جایگاه ها بدون کارت کار نمی کردند ،گویی میلی برای از سر گیری مجدد کارت های سوخت وجود داشت و طعم سهمیه بندی از یاد مسئولین نرفته.حالا دولت روحانی در دور دوم  ثبت نام برای کارت سوخت را آغاز کرده و باز با نیت کاهش قاچاق بنای سهمیه بندی را دارد . آرمان شرق در گفت و گویی با دکتر سید حمید حسینی عضو اتحادیه فرآورده های نفتی به بررسی ریشه های قاچاق سوخت در کشور پرداخته که در پی می آید.

به نظر شما ریشه اصلی قاچاق سوخت در کشور ما چیست؟

منابع و سودی که حاصل از قاچاق است، می تواند علت اصلی باشد و آن هم بر میگردد به وضعیت اجتماعی و اقتصادی کشور.اینکه وضعیت اقتصادی کشور خوب نیست و شغل و درآمد وجود ندارد اینها باعث شده که بحث قاچاق تشدید شود .از طرفی بالا رفتن قیمت ارز هم در آن اثر گذار بوده و منفعت اقتصادی آن بسیار زیاد است و لذا به هر طریقی که با آن مبارزه شود، باز می تواند همه آن عوامل را با خود درگیر کند و فساد را متاسفانه تشدید کند .الگوهای اجتماعی می گویند که سوال جواب دارد و مسئله راه حل دارد و معضل راهکار دارد ،یعنی مجموعه ای از راه حل ها را نیاز دارد .البته ان هم زمان بر است و اینگونه نیست که تصمیم بگیریم و با یک تصمیم قاچاق به حداقل برسد.بالاخره ما قبول کردیم که قاچاق و خصوصا قاچاق سوخت در اقتصاد و کشور ما یک معضل است ،لذا دولت نباید به یک مورد اکتفا و وقتی به یک شیوه برخورد و مبارزه کرد به آن بسنده کند، مجبور است که مجموعه ای از راه حل ها را بررسی کند و راهکار ها را ببیند تا بتواند در دراز مدت آن را کاهش دهد ،اینکه بگوییم ما به صفر برسانیم قطعا شدنی نیست، ولی می توانیم از شدتی که گرفته حتما بکاهیم.

شما به قیمت ارز اشاره داشتید ، قطعا با بالا رفتن قیمت ارز قاچاق سود آور تر شده ولی حالا دولت برای مبارزه با این قاچاق آمد و طرح کارت سوخت را مطرح کرد ،در دوره قبل هم در ابتدا با کارت سوخت قاچاق یک مقدار کاهش پیدا کرد و بعد دوباره به سر جای خود بازگشت .به نظر شما این طرح کارت سوخت در بحث قاچاق راهگشا هست و ایا می تواند منجر به کاهش قاچاق گردد؟

طرح ها اگر درست اجرا شود و سیستمی که دارند آن سیستم باز نداشته شود ،امکان گرفتن چند تا کارت المثنی سوخت وجود نداشته باشد و امکان اینکه سایت را هک کنند و سهمیه محدود از آن بگیرند نداشته باشد و  در مجموع اشکالاتی که گفتم اگر برطرف شود، قطعا می تواند طرح موثری باشد. ولی متاسفانه در دور اول طرح کارت سوخت سیستمی بود که سیستم فروشگاهی بود ،برنامه برنامه خوبی بود ولی این سیستم قابل هک شدن و قابل سوءاستفاده بود و آنهایی که اطلاع داشتند به راحتی می توانند از این سیستم سو استفاده کنند و همانطور که شما هم گفتید دیدیم که در ابتدا قاچاق کاهش پیدا کرد و بعد دوباره به سهم اول خود برگشت، بخشی از آن بخاطر این بود که دستگاه ها مسئله داشتند و سخت افزاری که استفاده شد، سخت افزار درستی نبود.الان واقعا اگر بخواهند دوباره آن سخت افزار را امتحان کنیم به نظر می آید که خیلی نمی تواند راهگشا باشد .مردم عادی را دچار محدودیت می کنیم و آنهایی که بلد هستند و دسترسی دارند حتما می توانند به شکل دیگری به اهداف شان برسند. باید هم کارت سوخت را به روش درست احیا کنیم و هم قیمت را تعیین کنیم و هم راه های خروجی را کنترل کنیم ،هم برای مردم شرایطی ایجاد کنیم که از روی ناچاری مجبور نشوند به سمت قاچاق بروند.مجموعه اینکار ها را اگر انجام دهیم، می شود جلوی شدت و افزایش آن را گرفت .

ما مولفه های اقتصادی مثل همان ارزان بودن و اینها را داریم که خود باعث گسترش قاچاق می شود ،به درآمد مردم اشاره داشتید .خوب در آمد ها پایین است و اگر قیمت سوخت افزایش یابد و درآمد ها همچنان باقی بماند مشکل بیشتر هم خواهد شد . بنظر شما دولت الان باید چکار کند و چه راهکاری به دولت پیشنهاد می کنید؟

واقعا یک بحث و مطالعه جدی می خواهد که آسیب ها را بررسی کند،طرح هایی مطرح شد که ما سهمیه را مستقیم به مردم دهیم چه کسی که ماشین دارد و چه کسی که ماشین ندارد و قیمت ها را واقعی کنیم.خوب یکی درآمد ندارد و می تواند از این راه درآمد داشته باشد،یک عده هم دارند مصرف می کنند؛ مجبور می شوند در مصرف صرفه جویی کنند .آثار و تبعات اجتماعی آن در حمل و نقل عمومی و اینها را باید یک جوری دولت مدیریت کند و قطعا نمی تواند در بخش حمل و نقل عمومی مانور دهد .از آن طرف هم یک شبکه بزرگی در اسنپ و تپسی و اینها درگیر هستند که اینها تاکسی نیستند ،اینها دارند به حمل و نقل عمومی کمک می کنند و اگر بخواهیم آنها را درسیستم ببریم خیلی عدد بالا می رود و اگر نخواهیم ببریم و بگوییم آنها باید تاکسی شناخته شوند تا در سیستم بیایند خود یک معضل جدیدی خواهد شد که کرایه حمل و نقل به شدت افزایش پیدا می کند .لذا به نظر می آید که اینکار کار سختی است و شاید بشود بخشی از این مصرف بنزین فعلی را برد در سهمیه عمومی و به روش هایی کارت سوختی و تقسیم سهمیه ای به مردم داد. به نظر می اید تا قیمت ها منطقی نشود و به قیمت های جهانی نزدیک نشود امکان کنترل قاچاق وجود ندارد . متاسفانه ما فرصت هایی داشتیم که قیمت بنزین به شدت کاهش پیدا کرده بود،اگر به یاد داشته باشید دو سه سال پیشتر تقریبا قیمت نفت روی ۳۰ دلار آمد و آن موقع قیمت نفت با قیمت بنزین متعادل بود و به راحتی می توانستیم قیمت بنزین را آزاد کنیم .ما از فرصت ها استفاده نمی کنیم و الان قاعدتا نمی توانیم  راجع به افزایش قیمت بنزین مثل افزایش قیمت دلار اینجوری شوک به جامعه وارد کنیم .کار سختی است  و با مجموعه این راهکار ها شاید بتوانیم شدت مصرف را کاهش دهیم.