انریکه مورا: زمان اتخاذ تصمیم‌های سیاسی از سوی تهران و واشنگتن فرا رسید

مرحله اول دور هفتم گفت‌وگوهای ایران و ۱+۴ در شرایطی پایان یافت که تهران با ارایه دو سند پیشنهادی جدید که طرف مقابل آن را «حداکثری» می‌دانست، تلاش کرد امتیازهای بیشتری را از تروییکای اروپایی و ایالات متحده طلب کند و مواضع ناامیدانه دیپلمات‌های اروپایی نشان می‌داد امیدها برای دستیابی به توافق کمتر شده است، اما در پایان مرحله دوم دور هفتم گفت‌وگوها و با ظهور نشانه‌های پیشرفت در گفت‌وگوها شرایط تا حدودی تغییر کرد، چنانکه در پایان نشست آغازین کمیسیون مشترک برجام در دور هشتم به گفته میخاییل اولیانوف، رییس هیات مذاکره‌کننده روسیه همه طرف‌ها توافق کردند تا روند این مذاکرات را شدت بخشند تا «بتوان هرچه زودتر به توافق دست یافت.» دور هشتم گفت‌وگوهای احیای برجام روز دوشنبه ۲۷ دسامبر با برگزاری نشست کمیسیون مشترک برجام با حضور روسای هیات‌های مذاکره‌کننده ایران، روسیه، چین، آلمان، بریتانیا، فرانسه و معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به عنوان هماهنگ‌کننده این کمیسیون آغاز شد. از زمان آغاز دور هشتم، سه کشور اروپایی عضو برجام هنوز موضع مثبت یا منفی مشخصی اتخاذ نکرده‌اند، اما مواضع مقام‌های ایران، اتحادیه اروپا و روسیه نشان می‌دهد به‌رغم نگرانی‌های فزاینده طرف غربی درباره مساله زمان، پیش‌زمینه لازم برای گفت‌وگوهای جدی و دستیابی به توافق در دور هشتم وجود دارد، اما برای این منظور نیاز است که تصمیمات سیاسی سختی از سوی همه طرف‌ها اتخاذ شود. تهران بر این باور است که پیشرفت‌های به دست آمده در متن مربوط به تعهدات هسته‌ای با ابتکار و انعطاف هیات ایرانی خوب بوده و رمز تداوم پیشرفت در گفت‌وگوها «دستیابی به توافق در زمینه لغو موثر تحریم‌های ظالمانه علیه ایران» است. علی باقری، معاون سیاسی وزیر خارجه و مذاکره‌کننده ارشد ایران روز دوشنبه در پایان نشست کمیسیون مشترک برجام در این باره گفت: «در این نشست تقریبا همه نمایندگان کشور‌های شرکت‌کننده در گفت‌وگو‌ها بر اولویت داشتن موضوع لغو تحریم‌های غیرقانونی و ظالمانه تاکید داشتند.» به گفته او، در صورتی که توافق حاصل شود ابتدا باید طرفی که ناقض توافق بوده یعنی ایالات متحده امریکا تحریم‌ها را بردارد، جمهوری اسلامی ایران راستی‌آزمایی کند و سپس اقدامات هسته‌ای در چارچوب توافق برجام انجام دهد. باقری تصریح کرد که «اساس و مبنای راستی‌آزمایی توسط طرف مقابل پذیرفته شده است، اما در مورد سازوکار‌ها و چارچوب‌ها شاخص‌ها و ملاک‌هایی که باید بر اساس آن راستی‌آزمایی شود در ادامه دور هشتم به صورت جدی‌تری مورد بحث و گفت‌وگو قرار خواهد گرفت.» روایت هیات روسیه فاقد جزییات از روند نشست پیرامون موضوعات هسته‌ای یا مساله رفع تحریم‌ها و توام با خوش‌بینی بود. میخاییل اولیانوف نماینده دایم روسیه نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین شامگاه دوشنبه در توییتی مذاکرات را «تجارت‌گونه» و «نتیجه‌گرایانه» توصیف کرد و نوشت: «در نشست کمیسیون مشترک برجام، آغاز هشتمین دور مذاکرات وین اعلام شد. شرکت‌کنندگان گفت‌وگوهایی تجارت‌گونه و نتیجه‌محور داشتند. آنها به ویژه، توافق کردند روند تهیه پیش‌نویس را متمرکزتر کنند و سرعت ببخشند تا هر چه زودتر به یک توافق دست پیدا کنند.» انریکه مورا، معاون هماهنگ‌کننده کمیسیون مشترک برجام معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اما نگاهی مبتنی بر خوش‌بینی و نگرانی همزمان به دور هشتم گفت‌وگوها داشت. روز دوشنبه در پایان جلسه کمیسیون مشترک برجام در وین، انریکه مورا، رییس کمیسیون گفت: زمان اتخاذ تصمیم‌های سیاسی از سوی تهران و واشنگتن است و برای رسیدن به نتیجه زمان زیادی باقی نمانده است. مورا روز دوشنبه، به دنبال ۱۰ روز وقفه پس از دور هفتم، نتیجه آن دور را مثبت ارزیابی کرد و گفت: اکنون طرفین مذاکره باید در مورد اختلاف‌ها با هم به نتیجه برسند. اداره‌کننده این مذاکرات حضور کامل مجدد هیات‌ها در وین را نشان عزم و جدیت آنها برای رسیدن به نتیجه که بازگشت متقابل ایران و امریکا به چارچوب برجام است، توصیف کرد و گفت: در هفته‌های آینده با جدیت به کار خواهند پرداخت. او اضافه کرد که در دیدارش با رابرت مالی، سرپرست هیات مذاکره‌کننده امریکا، به او اطمینان داده شده که واشنگتن نیز کاملا متعهد است تا با جدیت مذاکرات را پیگیری کند تا به نتیجه برسد. به گفته مورا اساس گفت‌وگوی این دور، متن تهیه ‌شده در پایان دور هفتم است که شامل تعیین تحریم‌ها برای برداشتن آنها و اقداماتی است که ایران باید در زمینه فعالیت‌های هسته‌ای خود انجام دهد تا دوباره به محدودیت‌های برجام بازگردد. در کنفرانس خبری پس از پایان جلسه کمیسیون مشترک، انریکه مورا نظرات شنیده‌ شده در مورد اینکه امریکا و کشورهای اروپایی تا پایان ژانویه یا اوایل فوریه برای به نتیجه رسیدن مذاکرات فرصت قائل شدند را رد کرد، اما گفت: «همه بر این نظرند که در دوره زمانی کوتاهی باید عملی شود و آن یعنی چند هفته.» سخنگوی وزارت خارجه ایران پیش‌تر گفته بود تهران هیچ ضرب‌الاجلی برای مذاکرات را نمی‌پذیرد و تا هر زمانی که لازم باشد هیات ایرانی در وین خواهد ماند. با توجه به تعطیلی سالن‌های محل برگزاری مذاکرات همزمان با آغاز سال جدید میلادی، این دور از گفت‌وگوها تا پنجشنبه ادامه یافته و سپس تنفسی سه روزه (از جمعه تا یکشنبه) خواهد داشت و از روز دوشنبه هفته آینده ادامه می‌یابد.

برگزاری نشست کارگروه هسته‌ای
روز سه‌شنبه، اولین نشست رسمی کارگروه هسته‌ای در دور هشتم برگزار شد. نماینده روسیه این نشست را «مفید» ارزیابی کرده است. ایالات متحده در هفته‌های اخیر بارها اعلام کرده است که سرعت پیشرفت فعالیت‌های هسته‌ای ایران را نگران‌کننده می‌داند و به همین دلیل تاکید دارد که یا باید سرعت مذاکرات افزایش پیدا کند یا روند پیشرفت فعالیت‌های هسته‌ای تهران کند شود. یک‌سال پس از خروج یک‌جانبه ایالات متحده از برجام، ایران با استناد به بندهای ۲۶ و ۳۶ برجام روند کاهش تعهدات هسته‌ای خود را آغاز کرد و به مرور تغییرات زیادی را در سطح غنی‌سازی (از ۳.۶۷ درصد به ۶۰ درصد)، سطح ذخایر اورانیوم غنی شده و سطح نظارت بازرسان آژانس بر برنامه هسته‌ای خود اعمال کرد.کارشناسان معتقدند این اقدامات باعث شد زمان گریز هسته‌ای ایران به‌طور قابل ملاحظه‌ای نسبت به زمان اجرای توافق برجام کاهش پیدا کند. تهران در مقابل بر این باور است که تا وقتی ایالات متحده به استفاده از ابزار تحریم‌هایی که برخلاف برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت وضع شده ادامه می‌دهد، دلیلی برای محدود کردن برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز خود نمی‌بیند. تهران و واشنگتن باید در گفت‌وگوهای غیرمستقیم خود در وین توافق کنند که ایران چه گام‌هایی را در زمینه بازگشت به تعهدات هسته‌ای خود خواهد برداشت و ایالات متحده کدام تحریم‌ها را رفع خواهد کرد. نتیجه این توافق‌ها در کارگروه سومی به ترتیبات اجرایی برود تا درباره مکانیسم اجرای این تعهدات توافق شود. میخاییل اولیانوف روز سه‌شنبه پس از نشست کارگروه هسته‌ای در توییتی اعلام کرد: «شاهد پیشرفت بی‌چون و چرایی بوده‌ایم.» او همچنین تاکید کرد: «رفع تحریم‌ها در محیط غیررسمی به‌طور فعال مورد گفت‌وگو قرار می‌گیرد.» روز سه‌شنبه همچنین روسای هیات‌های بریتانیا، فرانسه، آلمان و روسیه در نشستی چهارجانبه درباره مسائل مطرح شده در دور هشتم گفت‌وگو کردند.
مقام اسراییلی: ایران دیگر ترسی ندارد
همزمان با تحولات دیپلماتیک در وین، واشنگتن و تل‌آویو می‌کوشند تا اظهار نگرانی‌های مدام درباره برنامه هسته‌ای و سیاست‌های منطقه‌ای ایران، فشار را بر تهران برای کوتاه آمدن از برخی مواضع خود در وین افزایش دهند. رابرت مالی، نماینده ویژه امریکا در امور ایران، فعالیت‌های جمهوری اسلامی ایران در منطقه را «خصمانه‌ و خشن» توصیف کرده و گفته است آنها در یک اشتباه محاسباتی در حال بازی با آتش هستند. او که به عنوان مذاکره‌کننده ارشد امریکا در حال پیگیری مذاکرات احیای برجام در وین است، در گفت‌وگویی که روز دوشنبه، ۶ دی‌ماه در نشریه نیویورکر منتشر شده، گفته است ایران ثابت کرده که از برنامه موشک‌های بالستیک خود برای تهدید همسایگانش استفاده می‌کند و امریکا درباره میزان تحویل تسلیحات ایران به نیروهای شبه‌نظامی‌اش در منطقه‌ نگران است. ژنرال کنت مک کنزی، فرمانده نیروهای مرکزی امریکا (سنتکام) نیز با اشاره به حمله ایران به پایگاه عین‌الاسد در امریکا به این نشریه گفته است که برنامه موشکی ایران به تهدیدی فوری‌تر از برنامه هسته‌ای این کشور تبدیل شده، ایران توان حمله دقیق به اسراییل دارد و می‌تواند حملاتی با دقت و حجم بالا در خاورمیانه انجام دهد. او در عین حال تاکید کرده است که اگر بین ایران و امریکا درگیری رخ دهد، «جنگ خونین» خواهد بود و امریکا با وجود آسیب‌هایی که می‌بیند، در جنگ درازمدت و «در طول یک‌سال پیروز خواهد شد.» یک مقام ارشد اسراییلی نیز درباره برنامه هسته‌ای ایران گفت که هیچ عامل بازدارنده‌ای در برابر پیشرفت‌های هسته‌ای ایران وجود ندارد و ایران دیگر ترسی ندارد. او همچنین گفت که مکانیسم دیپلماتیکی برای متوقف کردن جهت پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران، «در حال حاضر» وجود ندارد.